پایتخت نشینان در میان دود، در انتظار ریزگرد

عبارات مهم : ایران

آنچه واقعیت دارد اینکه تالاب های استان پایتخت کشور عزیزمان ایران در حسرت آب هستند و کارشناسان ارمغان تشنگی این تالاب ها را طوفان های گرد و غبار جهت پایتخت آینده نگری کرده اند؛ خبر راحت است:«پای ریزگردها کم کم به پایتخت کشور عزیزمان ایران باز می شود». و این هشدار مسئولان و کارشناسان محیط زیست است که معتقدند علاوه بر دود خودروها و کارخانه ها، تهرانی ها باید خود را جهت «گرد و غبار» هم آماده کنند.

پایتخت‌نشینان در میان دود، در انتظار ریزگرد

گرد و غباری که این بار نه از تالاب های خشک شده است خوزستان، عراق، عربستان، اردن و سوریه، که از تالاب های مرده پایتخت کشور عزیزمان ایران بر می خیزد.

کارشناسان و مسئولان از بند علیخان و تالاب قنبرآباد به عنوان مهمترین تالاب های استان پایتخت کشور عزیزمان ایران در کنار دیگر سدها و بندها یاد می کنند.

‘‌گل بود به سبزه نیز آراسته شد’. زور هیچکس به دود که نرسید حالا می‌گویند پای مهمان سومی هم در میان هست؛ ریزگرد. مثل اینکه در میان دود و سیاهی، تنگی‌نفس و آلودگی

فرماندار ورامین از مدتی پیش زنگ خطر را به صدا درآورده است که اگر تالاب بندعلیخان خشک شود، بحران ریزگرد منطقه ورامین و استان پایتخت کشور عزیزمان ایران را فرا خواهد گرفت و زندگی مردم در این استان را مختل می کند؛ واین هشدار یعنی سلامتی جمعیتی بالغ بر ۱۴ میلیون نفر در معرض خطر.

او از مکاتبه با عیسی کلانتری مدیر شرکت حفاظت از محیط زیست و تقاضای همکاری جهت احیای تالاب بندعلیخان نیز سخن به میان آورده است.

* تالاب های تشنه

هشدار معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست پایتخت کشور عزیزمان ایران مبنی بر اینکه «تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران بعد از خشک شدن، منشاء تولید ریزگردهای آلوده می شوند» جدی تر است.

پایتخت‌نشینان در میان دود، در انتظار ریزگرد

مهرداد کتال محسنی، مهمترین مسئله تالاب های این استان را کمبود آب و تامین نشدن حق آبه بیان کرد و گفت: عوامل خشکی تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران نخست تغییرات آب و هوایی و خشکسالی و بعد از آن برداشت بی رویه آب در بالادست رودخانه ها جهت مصارف کشاورزی و دامداری است.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر آلودگی شدید آب های تحت الارضی و رودخانه ها در اثر تخلیه فاضلاب و پساب و پسماند، تالاب ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

‘‌گل بود به سبزه نیز آراسته شد’. زور هیچکس به دود که نرسید حالا می‌گویند پای مهمان سومی هم در میان هست؛ ریزگرد. مثل اینکه در میان دود و سیاهی، تنگی‌نفس و آلودگی

کتال محسنی اظهار کرد: نخستین قربانی کم کردن شدید بارندگی در امسال محیط زیست هست، تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران بعد از خشک شدن، منشاء تولید ریزگرد می شوند و انواع آلودگی هایی که به وسیله فاضلاب ها در خاک آنها تخلیه شده، بر سر مردمان می ریزند.

وی تصرف اراضی تالابی بعد از خشک شدن آنها را نیز یکی دیگر از پرسشها دانست و افزود: افت سفره های آب زیرزمینی هم در خشک شدن تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران تاثیر داشته است.

پایتخت‌نشینان در میان دود، در انتظار ریزگرد

کتال محسنی با اشاره شاخصه تالاب ها در زمینه محل زمستان گذرانی پرندگان اظهار کرد: در سرشماری امسال تعداد پرندگان کم کردن ۳۰ درصدی داشته به طوری که امسال حدود ۶ هزار قطعه پرنده در هفت سایت استان پایتخت کشور عزیزمان ایران سرشماری شد، این در حالیست که پارسال هشت هزار و ۵۰۰ قطعه پرنده شمارش شده است بود.

معاون حفاظت محیط زیست استان پایتخت کشور عزیزمان ایران گفت: تالاب بند علیخان و تالاب قنبرآباد از تالاب های طبیعی استان هستند، سد خاکی فشافویه، استخر و آب بند علاقه آباد، دریاچه سدهای ماملو و لتیان از نظر ما بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر (که آبگیرهای طبیعی و مصنوعی را جزو تالاب می داند) نیز جزو تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران به شمار می روند ولی مهمترین تالاب استان پایتخت کشور عزیزمان ایران «بند علیخان» است که اداره کل حفاظت محیط زیست بیشترین تلاش های خود را جهت احیای این تالاب باارزش متمرکز کرده است.

وی مساحت تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران را در حدود ۲۷ هزار هکتار دانست و با بیان اینکه هیچکدام از تالاب های پایتخت کشور عزیزمان ایران در لیست تالاب های بین المللی (رامسر سایت) ثبت نشده اند، افزود: تالاب های بند علیخان و قنبرآباد تالاب های طبیعی هستند، تالاب بند علیخان ۲۳ هزار هکتار وسعت دارد که در سال های پرآبی پنج هزار هکتار آن کاملا پرآب می شود ولی امسال از آن لکه های آبی با وسعت ۱۰۰ هکتار باقی مانده، تالاب قنبرآباد ۹۰ هکتار بوده که امسال کاملا خشک شده است و سد فشافویه با ۲۰۰ هکتار امسال به حدود ۳۰ درصد کم کردن یافته هست، البته آب بندان علاقه آباد (سد انسان ساخت که از استخرهای پرورش ماهی تشکیل شده است است) با ۵۰ هکتار و دریاچه سدهای ماملو و لتیان عوض کردن چندانی نداشته است.

* یک دهم جیره آبی

تالاب «بند علیخان» که در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان ورامین واقع شده، یک تالاب فصلی آب شیرین به مساحت تقریبی پنج هزار هکتار (زیستگاه تالابی) است که بخش زیادی از آن در منطقه حفاظت شده است کویر واقع شده است است و بخشی از آن نیز در استان قم واقع شده، آب مورد نیاز این منطقه پیش از این از رودخانه های شور و شیرین، کرجی و کن و رودخانه جاجرود تامین می شد.

معاون حفاظت محیط زیست استان پایتخت کشور عزیزمان ایران با بیان اینکه تالاب بند علیخان رو به خشکی کامل است و ارزش اکولوژیک و اقتصادی خود را از دست داده، گفت: این تالاب حائلی بین کویر و استان های همجوار آن (تهران، قم و سمنان) است که در جهت تعدیل درجه حرارت مناطق اطراف آن و جلوگیری از بیابان زایی، تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش اهمیت بسزایی دارد.

وی عامل خشک شدن تالاب را خشکسالی و برداشت بی رویه آب جهت مصرف کشاورزی و دامداری بیان کرد و گفت: بر اساس مصوبه سال ۹۳ قرار بود که ۳۰ درصد از آب رودخانه شور به تالاب تخصیص داده شده است یابد ولی این حق آبه تا کنون تخصیص داده شده است نیافته و اکنون کمتر از ۱۰ درصد حقابه خود را دریافت می کند.

کتال محسنی تاکید کرد: تامین حق آبه این تالاب در شورای برنامه ریزی ورامین در هفته های اخیر تصویب و مقرر شده است شرکت آب منطقه ای در این زمینه اقدام کند.

وی تصریح کرد: محیط زیست به تنهایی قادر نیست حق آبه تالاب ها را تامین کند از این رو با طرح و پیگیری این مساله در شورای برنامه ریزی و اعمال فشار از طریق استاندار و فرماندار تلاش دارد حق آبه تالاب ها را محقق کند.

* ریزگرد میکروبی

کتال محسنی انجام مطالعات جامع به وسیله دانشگاه ها و مراکز علمی جهت تعیین حق آبه تالاب بند علیخان را مهم دانست و گفت: عدم تخلیه فاضلاب به آب های سطحی و زیرزمینی نیز یکی از خواسته های جدی محیط زیست در شورای برنامه ریزی بوده که در این زمینه پیگیری هایی از طریق شرکت آب و فاضلاب جهت تکمیل طرح های تصفیه فاضلاب صورت گرفته است.

وی راجع به تخلیه فاضلاب شهرک صنعتی چرمشهر نیز اظهار کرد: این شهرک دارای تصفیه منزل است ولی به علت اینکه فاز دوم تصفیه منزل راه اندازی نشده، ظرفیت کافی ندارد و خروجی فاضلاب به سمت تالاب آلوده به فلزات سنگین و آلودگی میکروبی است و میزان BOD و COD آن بالاتر از میزان استاندارد است که همین مساله باعث می شود این تالاب بعد از خشک شدن منشاء تولید گرد و غبارهای آلوده باشد.

به گفته وی، از طریق مراجع قضایی، اداره کل صنعت و معدن، منزل صنعت و شهرک های صنعتی پیگیری هایی جهت جلوگیری از تخلیه فاضلاب آلوده به این تالاب و اعمال جرایم آلایندگی زیست محیطی، شده است است.

کتال محسنی تاکید کرد: محیط زیست یک مقوله فرابخشی است و نیازمند این است که همه دستگاه ها، اهالی و ذینفعان جهت احیای آن دست به دست هم بدهند به طور مثال جهت عوض کردن الگوی مصرف آب (در همه بخش ها اعم از شرب، کشاورزی و صنعت) همه باید همت کنیم، لیکن در کشور عزیزمان ایران که یک سوم میانگین بارش جهانی را دارد ما بیش از سه برابر استاندارد جهانی آب مصرف می کنیم و این مساله بر روی محیط زیست تاثیر منفی دارد.

* تالاب های شهری جان می دهند

مطالعات ارزش اقتصادی تالاب ها نشانگر آن است که یک تالاب حدود ۱۰ برابر جنگل ها و ۲۰۰ برابر زمین های زراعی ارزش اقتصادی دارد، اگر چه بسیاری از اکولوژیست ها معتقدند که هنوز ارزش و فایده های تالاب ها به درستی شناسایی نشده است.

دوم فوریه (۱۳ بهمن) به عنوان روز جهانی تالاب ها نامگذاری شده، شعار امسال این روز «تالاب ها جهت آینده شهری پایدار» اعلام شده است است.

عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران اعتقاد است: تالاب ها یکی از پدیده های طبیعی با اکوسیستم های پیچیده ای است که دارای ارزش های اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی فراوان هستند و همواره با خطر تخریب و نابودی مواجه بوده اند.

محمدجواد امیری با اشاره به شعار جهانی امسال «تالاب ها جهت آینده شهری پایدار، تالاب های شهری، شهرها را قابل سکونت می کنند»، تاکید کرد: مورد نیاز است اثرات منفی تخریب تالاب ها زیاد مورد توجه قرار گیرد به عنوان نمونه در اثر خشک شدن تالاب ها، آنها به مراکز مهم گرد و غبار تبدیل شده است و هجوم ریزگردها به شهرها را به دنبال خواهد داشت، ورود آب های آلوده به تالاب ها باعث از بین رفتن اراضی کشاورزی و به تبع آن آلودگی محصولات زراعی و کم کردن کمی و کیفی محصولات و در نتیجه بیماری های متفاوت انسانی و دامی و همچنین آلودگی خاک می شود، از بین رفتن زیستگاه امن پرندگان مهاجر، نابودی مراتع اطراف تالاب که بر معیشت و زندگی عشایر تاثیر دارد؛ همچنین عدم حفظ تنوع ژنتیکی، ایجاد فرونشست ها، عامل کوچ اضطراری و کم کردن سطح سفره های آب زیر زمینی را به بار خواهد داشت.

وی با انتقاد از بهره برداری از تالاب ها در کشور بدون آگاهی از ظرفیت برد و توان اکولوژیک که بسیاری از آنها را به ورطه نابودی کشانده تصریح کرد: یکی از پرسشها مهم تالاب های تهران، تامین نشدن حق آبه آنها با توجه به احداث سدهای ماملو و لتیان است.

امیری افزود: همچنین می توان به عوامل انسانی که از مولفه های عمده تخریب تالاب ها است مشمول بر «برداشت غیرمجاز کشاورزان شهر ری و ورامین یا به عبارتی بهره برداری غیراصولی و نامناسب از منابع آب های زیرزمینی و سطحی، عدم مدیریت و برنامه ریزی دقیق جهت استحصال آب، عوض کردن کاربری اراضی اطراف تالاب، شرایط طبیعی و اقلیمی حاکم بر این منطقه و همچنین عوض کردن اقلیم و کمبودهای بارش در سال های اخیر و از همه مهمتر عدم آگاهی در خصوص شاخصه ها و خدمات اکولوژیک تالاب ها» اشاره کرد.

وی خدمات اکولوژیک را عبارت از منافعی دانست که انسان ها از اکوسیستم ها کسب می کنند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر بقاء و کیفیت زندگی و رفاه آنان تاثیر می گذارد. خدمات در حقیقت فرایندها و وقت های طبیعی هستند و در ساختار و کارکرد سرزمین و اکوسیستم مشهودند، این موارد را تحت عنوان خدمات جهت تصمیم گیرندگان بیان می کنیم تا ارزش آنان را مد نظر قرار دهند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: حق آبه تالاب ها از آب های باران و منابع آب های سطحی مثل رودخانه است ولی در پایتخت کشور عزیزمان ایران با توجه به کمبود بارش و مصرف بیش از حد آب های سطحی و عدم تامین حقابه آن، به ناچار از طریق آب های فاضلاب مشروب می شوند که خود آلودگی های مربوط به خود را به همراه دارد.

وی همچنین مهمترین مانع مدیریتی و ناپایداری تالاب های استان پایتخت کشور عزیزمان ایران را بی توجهی به آشنایی دقیق تالاب های این استان دانست و افزود: بهتر است در این راستا به کمک دانشگاه و مراکز تحقیقاتی به آشنایی و رده بندی تالاب های استان پایتخت کشور عزیزمان ایران همت گمارد که به رغم پایتخت بودن پایتخت کشور عزیزمان ایران هنوز عرصه های طبیعی آن مورد آشنایی دقیق قرار نگرفته، در این استان محیط زیست انسانی زیاد مورد توجه بوده و از محیط زیست طبیعی غفلت شده است است.

امیری با اشاره به قرار گرفتن کشور عزیزمان ایران در منطقه نیمه گرمسیری گفت: تدوین برنامه های منسجم و بلندمدت، احیای رودخانه های تغذیه کننده تالاب ها، جلوگیری از برداشت غیرمجاز و بیش از حد آب های سطحی با همکاری تمامی شرکت های مسئول و ذینفع، فرهنگسازی از سوی اصحاب رسانه و سمن ها جهت معرفی اهمیت تالاب ها و حفاظت از این گنجینه ارزشمند، آشنایی خدمات اکولوژیک و آشنایی با اثرات منفی خشک شدن تالاب ها بر اکوسیستم، شناسائی آسیب پذیری و ریسک های تالاب و سرزمین آن، ارزیابی خدمات و کالاهای قابل عرضه به وسیله تالاب، شناسائی مصارف و تقاضاها جهت عملکردها، و در نهایت رده بندی تالاب بر اساس شرایط هیدروژئومورفولوژیک(مطالعه جهت آشنایی ناهموارهای ناشی از آب در زمین) از راهکارهای اصلاح اوضاع تالاب هاست.

* از حوض سلطان تا بند علیخان

«۲۵۰ تالاب در کشور شناسایی شده است اند که از این تعداد ۱۰۵ تالاب به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده است که ۲۸ تالاب آسیب جدی دیده اند. بین ۴۰ تا ۹۰ درصد این تعداد تالاب، به منشا گرد و غبار در کشور تبدیل شده است اند.» این را حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی شرکت حفاظت محیط زیست یک هفته پیش اعلام کرده است.

یک فعال محیط زیست نیز خواستار توجه مسئولان استان پایتخت کشور عزیزمان ایران به دریاچه نمک

«حوض سلطان» شد و گفت: این تالاب که در شمال قم و در جنوب پایتخت کشور عزیزمان ایران قرار دارد، و با سدسازی روی رودخانه های کرج و جاجرود روبه خشکی گذاشته، بر شرایط اقلیمی و درجه حرارت پایتخت کشور عزیزمان ایران تاثیر بسزایی دارد.

مسعود امیرزاده راجع به تالاب بند علیخان نیز گفت: صاحبان ثروت و قدرت حقابه آن را گرفته و این تالاب که در سال های گذشته به «آمازون کوچک» توصیف می شد در حال نابودی است.

وی با انتقاد از اجرای طرح های عمرانی در اطراف تالاب ها به خاص دریاچه نمک و بند علیخان اظهار کرد: متاسفانه شاهد هستیم که طرح های عمرانی همچون بزرگراه سازی غیرضروری و مخرب با بودجه های میلیاردی به سرعت اجرایی می شود ولی جهت تامین حق آبه یک تالاب، سیستم اداری افلیج است و چند سال پیگیری هم نتیجه نمی دهد.

امیرزاده با اشاره به خشک شدن تالاب قنبرآباد در جنوب پایتخت کشور عزیزمان ایران نیز اضافه کرد: تالاب ها بیشترین خدمات اکولوژیک دارند، اگر به تالاب ها خدمات بدهیم می توانیم از خدمات متعدد آنها هم استفاده کنیم.

وی افزود: حتی در صورت ثبت نشدن در فهرست تالاب های بین المللی نیز از ارزش زیستگاهی آنها کم نمی شود، این تالاب ها با صرف بودجه و تعریف پروژه احیا نمی شوند بلکه تنها راهکار احیای آنها تامین آب مورد نیاز است.

این فعال محیط زیست همچنین با بیان اینکه دریاچه سدهای لتیان و ماملو شایستگی ندارند تالاب نامیده شوند، گفت: مخازن سدها فاقد شاخصه های تالابی بخصوص از جنبه اکوسیستمی و گردشگری هستند و نمی توانند جزو تالاب ها طبقه بندی شوند، در واقع آب مخازن سدها همان سهم رودخانه ها و تالاب هاست که پشت سد ذخیره شده است و ظلمی است که به محیط زیست تحمیل شده است است.

* طعم تلخ خاک

تالاب ها که با پایتخت کشور عزیزمان ایران وداع کنند، گرد و غبار چترش را پهن می کند روی پایتخت. حالا که فوت «هامون» و «هورالعظیم» طعم تلخ طوفان های گرد و خاک را به مردم شرق و غرب کشور عزیزمان ایران چشانده، آیا سزاوار است این تجربه یک بار دیگر در پایتخت کشور عزیزمان ایران تکرار شود؟

ایرنا

واژه های کلیدی: ایران | تالاب | طبیعی | فاضلاب | استان قم | رودخانه | استاندارد | اخبار اجتماعی