نقدی بر عملکرد شبکه چهار، شبکه «فرهیختگان»

عبارات مهم : مخاطب

به گزارش ایسنا، طرح تاسیس شبکه چهار در سال ۱۳۷۴ با نشانه جذب مخاطبان خاص و با شعار «شبکه فرهیختگان و نخبگان» به تصویب رسید. بعد از فعالیت آزمایشی، ۲۴ فروردین ماه ۷۵ فعالیت رسمی خود را با پخش ۱۲ساعت برنامه در یک روز شروع کرد. دی ماه سال ۸۶ پخش شبکه از ۱۲ به ۱۴ ساعت زیاد کردن یافت و در نهایت از ابتدای سال ۹۳، ۲۴ ساعته شد.

تولید و پخش برنامه های تلویزیونی در حوزه های علمی، فرهنگی، هنری و دینی با اعتبار تحلیلی غنی تر و اینکه شبکه بتواند خوابیدن جهت همکاری نخبگان، فرهیختگان و اندیشمندان جامعه در برنامه های کلان و خرد نظام جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران فراهم کند از جمله مهترین اهداف تاسیس این شبکه که در این سال ها مدیران زیادی را به خود دیده، عنوان شده است است.

بر این اساس می توان گفت که حرکت در جهت تولید برنامه های محتوامحور از مهمترین رسالت های شبکه چهار سیما محسوب می شود. ولی اینکه تا چه اندازه در این مسیر از عنصر خلاقیت جهت جذب مخاطب بیشتر، آن هم مخاطبی که قشر تحصیلکرده و فرهیخته را دربرمی گیرد بهره گرفته شده، موضوعی است که در این گزارش در گفت وگو با تعدادی از مخاطبان و یک منتقد آثار نمایشی به بحث گذاشته شده است است.

شبکه چهار از نگاه مخاطبان
خانمی ۲۵ ساله، فارغ التحصیل دوره کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی می گوید: به طور کلی خیلی تلویزیون نمی بینم. ولی با توجه به اینکه گاهی جسته و گریخته برنامه های شبکه چهار را را نگاه می کنم، اعتقاد دارم که برنامه های این شبکه از محتوای بهتری نسبت به سایر شبکه های تلویزیونی برخوردارند؛ شاید در ظاهر این برنامه ها از جذابیت های بصری یا هیجانی چندانی برخوردار نباشند، ولی از لحاظ محتوایی در سطح بالایی قرار دارند.

همچنین خانمی ۲۸ ساله، فارغ التحصیل دوره کارشناسی علوم ارتباطات اجتماعی اعتقاد است که «شبکه چهار مخاطب خاص خودش را دارد و نباید انتظار داشت که مخاطب زیادی داشته باشد. به هر حال برنامه هایی که در این شبکه تولید می شود، جهت قشر فرهیخته است و طبیعی است که نتواند عموم مردم را جذب کند؛ البته به نظرم شبکه چهار در گذشته عملکرد بهتری داشت؛ پخش برنامه هایی همچون تله تئاتر نقش بسیار مهمی در جذب مخاطب داشتند که جهت مدتی متوقف شده است بود و الان حتی بازپخش تله تئاترهای قدیمی هم باعث جذب مخاطب می شود.»

آقایی ۲۳ ساله، دانشجوی دوره کارشناسی مهندسی عمران، اعتقاد است که «شاید این شبکه جهت نسل گذشته جذابیت داشت، ولی جهت نسل ما این مدل برنامه های آرام که فقط بحث علمی و فرهنگی می کنند دیگر جذابیتی ندارد. منظورم این نیست که برنامه های پرمحتوا جهت نسل ما جذابیتی ندارد، بلکه منظورم زیاد به ساختار این برنامه ها برمی گردد. الان در دنیا برنامه هایی تولید می شوند که هم از لحاظ محوایی بسیار نیرومند هستند و هم آنقدر ساختارشان هیجان انگیز است که آدم چاره ای جز تماشای آنها ندارد. ولی شبکه چهار با توجه به تغییراتی که در فضای رسانه ای دنیا ایجاد شده است و عوض کردن نسل مخاطب، نه تنها نسبت به سال های گذشته تغییری نکرده، بلکه پسرفت هم داشته است.

خانمی ۲۹ ساله، فارغ التحصیل دوره کارشناسی ارشد زبان و ادبیات انگلیسی نیز می گوید: به طور کلی خیلی کم تلویزیون نگاه می کنم، چون دیگر برنامه های تلویزیون و رادیو همانند گذشته جالب نیستند و حتی برنامه های سرگرمی هم سخیف شده است اند. امروز جهت مخاطبی که دسترسی زیادی به اطلاعات دارد، تلویزیون ما مطلب اضافه تر یا جالب تری عنوان نمی کند. با وجود همه این پرسشها فکر می کنم شبکه های چهار و نسیم به لحاظ محتوایی و سرگرمی عملکرد بهتری نسبت به سایر شبکه های تلویزیونی دارند و برنامه های متنوع و فکرشده تری را تولید می کنند، به گونه ای که این تفاوت جهت بیننده کاملا مشخص هست.

آقایی ۳۵ ساله، دانشجوی دکتری رشته مهندسی پزشکی نیز می گوید: برنامه های شبکه چهار در زمانی که ما جوان تر بودیم بسیار جالب بود و اتفاقا برنامه هایی تولید می کرد که هم با ماهیت این شبکه همخوانی داشت و هم آن را از شبکه های دیگر متمایز می کرد؛ به عنوان مثال تله تئاترها جزو برنامه های بسیار جذابی بود که آنها را باید حتما از شبکه چهار دنبال می کردیم یا اینکه در آن دوران برنامه آقای صالح علا به علت ادبیات تازه و محتوایی که داشت جالب بود، ولی دیگر اینچنین نیست و تکرار همان برنامه و همان ادبیات و ساختار بعد از این همه سال کار جالبی نبود. به هر حال الان شبکه چهار حضور چندان موثری ندارد و حتی ما هم که این شبکه را دوست داشتیم، امروز دیگر مخاطب آن نیستیم.

شبکه چهار نیاز به خون تازه دارد
محمدتقی فهیم، منتقد آثار نمایشی نیز با بیان اینکه «در حال حاضر شبکه چهار، تبدیل به شبکه ای از دست رفته شده است که در واقع بود و نبود آن اصلاً فرقی نمی کند»، اظهار می کند: دوستان هزینه هایی جهت تولید برنامه های این شبکه می کنند، ولی عملاً بازدهی وجود ندارد. کمتر دیده می شود که به مغازه یا فروشگاهی در سطح شهر برویم و تلویزیون آن شبکه چهار را نشان بدهد. فکر می کنم دوستان در شبکه چهار به طور کلی ماهیت رسانه را فراموش کرده اند و نمی دانند که با یک رسانه بزرگ تصویری و صوتی سر و کار دارند.

او ادامه می دهد: هنگامی که امام (ره) گفتند تلویزیون باید دانشگاه باشد، منظورشان این نبود که در تلویزیون باید صحبت پخش کنند یا دو نفر آدم خسته و بی حال روبه روی هم بنشینند و مدام حرف بزنند. بلکه دانشگاه بودن به معنای خبر دهی موثر هست، ولی در چگونگی انتقال این خبر که نباید دانشگاهی عمل کرد و به مردم درس داد. بلکه باید با بهره گیری از روش های نوین و خلاقیت برنامه های محتوا محور تولید کرد. مسئله مهم شبکه چهار فقدان تعریف درست از رسانه های تصویری و صوتی هست. هر آنچه که در تلویزیون پخش می شود، حتی اگر یک برنامه سخرنانی هم باید حتما دارای قشنگی بصری و از عنصر خلاقیت و سرگرمی سازی در آن بهره گرفته شده است باشد. این درحالی است که حتی در نشست های گفت وگومحور و مناظره ای شبکه چهار هم هیچ هیجان و خلاقیتی وجود ندارد که باعث ایجاد چالش و جذب مخاطب بشود.

این منتقد با بیان اینکه «دیگر سکون در رسانه های تصویری معنایی ندارد»، خاطرنشان می کند: به نظر می آید عناوینی که جهت شبکه ها گزینش شده است است را جایگزین آنکه ماموریت مهم آن شبکه ها بدانند، به نوعی فقط به عنوان پلاک روی پیشانی استفاده می کنند. به عنوان مثال در شبکه چهار سیما که از آن به عنوان شبکه فرهیختگان یاد می شود، قرار نیست که افراد فرهیخته فقط بنشینند و صحبت کنند. امروز دیگر سکون در رسانه ها اصلا معنایی ندارد و تمام شبکه های خارجی روبه روز تلاش می کنند تا ایده های جدیدی را در برنامه های تولیدیشان به کار ببرند. به گونه ای که حتی در بخش اعلام برنامه ها نیز ساکن نیستند، با استفاده از ایده های تازه و جالب در حال حرکت، حتی دویدن و به طور کلی در حال نمایش این کار را انجام می دهند.

فهیم با اشاره به ماموریت مهم شبکه چهار مبنی بر جذب نخبگان جامعه، می گوید: راه جذب نخبگان به برنامه های محتوامحور پخش صحبت نیست. مگر این نخبگان جامعه خودشان کم صحبت دیده اند. هنگامی که قرار است نخبگان را جذب کنیم باید علاوه بر اوج بودن سطح محتوایی برنامه ها سطح جذابیت و خلاقیت آنها نیز اوج باشد. طبیعتا محتوای برنامه شبکه چهار باید از سایر شبکه ها متفاوت باشد، ولی این تفاوت باید در نوع و ساختار برنامه ها نیز دیده شود.

او یادآور می شود: زمانی شبکه چهار مهم می شود که بتواند تاثیرگذار باشد و مخاطب را با خود همراه کند؛ بنابراین با این شرایط فعلی می توان گفت که بودن یا نبودن شبکه چهار تفاوت چندانی با هم نمی کند؛ البته پیشتر این شبکه برنامه هایی را تولید می کرد که جالب و در جذب مخاطب موفق بود، ولی چند سالی است که شبکه چهار برنامه خوب ادامه داری تولید نکرده است که همچون گذشته جهت ما تبدیل به خاطره شده است باشد. به عنوان مثال برنامه آقای صالح علاء که این شب ها با عنوان «چشم شب روشن» راهی آنتن می شود، با وجود اینکه از محتوای خیلی خوبی هم برخوردار هست، ولی دیگر همچون سابق نمی تواند در جذب موفق باشد. در کل باید گفت که شبکه چهار به شدت نیاز به خون تازه و برنامه ریزی های تازه دارد.

نقدی بر عملکرد شبکه چهار، شبکه «فرهیختگان»

واژه های کلیدی: مخاطب | برنامه | رسانه ای | رسانه ها | تلویزیون | تلویزیون | برنامه ریزی | اخبار فرهنگی و هنری