قرارگرفتن ۸۰ درصد شهرهای بزرگ در مناطقی با لرزه خیزی بالا/پایین بودن سطح ایمنی کلانشهر تهران

عبارات مهم : ایران

دکتر شکرچی زاده در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به اوضاع تاب آوری شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران در برابر حوادث و بلایای طبیعی افزود: اتفاق پلاسکو نقطه عطفی در زمینه تاب آوری کلان شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران در برابر حوادث است و اتفاقی که افتاد نشان داد سطح ایمنی شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران از اوضاع مناسبی برخوردار نیست و حتما باید مدیریت شهری به همراه ارکان دیگر شهر از جمله وزارت راه و شهرسازی و نهادهای حاکمیتی جهت ارتقا تاب آوری شهر کارها مهمی را انجام دهند.

پایین بودن سطح ایمنی کلانشهر پایتخت کشور عزیزمان ایران ، قرارگرفتن ۸۰ د

وی با تاکید بر اینکه در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران صدها ساختمان بلندمرتبه داریم که ظرفیت رخ دادن اتفاقاتی نظیر اتفاق پلاسکو را دارند، اظهار کرد: با توجه به اهمیت ساختمان پلاسکو و جریحه دار شدن احساسات مردم؛ با دستور رییس جمهور کمیته ای تشکیل شد تا گزارش ملی از حوادث این ساختمان تهیه کند که این امر جهت نخستین بار در کشور بود که انجام شد.

شکرچی زاده، با تاکید بر اینکه حوادث مهم دیگری در چند دهه گذشته در کشور داشتیم ولی گزارش ملی جهت آنها تهیه نشده بود، ادامه داد: این اقدام جهت نخستین بار بود که رییس جمهور در جهت تحقق حقوق شهروندی اجرایی کرد و جهت تهیه این گزارش ملی از افراد علمی، دانشگاهی و متخصص بدون آنکه وابستگی سازمانی و یا دستگاهی داشته باشند دعوت شدند تا این اتفاق را از جوانب متفاوت مورد بررسی قرار دهند.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه ۸۰ درصد شهرهای بزرگ کشور در مناطق با ریسک زلزله اوج قرار دارند، گفت: در کنار نگرانی‌هایی که در زمینه سیل

رییس مرکز تحقیقات مسکن با بیان اینکه این گزارش در ۴ بخش “مهندسی ساختمان” که مشمول بر بخش های سازه و آتش، “مدیریت بحران”، “حقوقی و تاثیر بیمه” “آثار اجتماعی” تهیه شد، اضافه کرد: از لحاظ پارامترهای علمی تاب آوری، در این گزارش به وضوح نشان داده شد که در کشور سیستم های مقابله با حوادث کارایی مورد نیاز را ندارند تا اگر شهر دچار مساله ای شود، امداد رسانی کنند.

به گفته وی مفهوم تاب آوری به این معنا است که اگر شهر دچار تکانه هایی شد، چه میزان مدیریت شهر و مدیریت بحران می تواند جوابگو باشد و چه میزان سازه های موجود در شهر می توانند در برابر حوادث مقاوم باشند.

میزان تاب آوری سازه های بلند پایتخت کشور عزیزمان ایران در برابر حوادث

این محقق حوزه سازه با اشاره به میزان تاب آوری ساختمان های بلند شهر در برابر حوادث با تاکید بر اینکه تاب آوری ساختمان ها در برابر حوادث متفاوت هست، یادآور شد: ساختمان هایی که در سال های اخیر ساخته شده است و ضوابط و مقررات ملی را رعایت کردند و یا تا حدودی رعایت کرده اند، تاب آوری خوبی در برابر حوادث دارند.

پایین بودن سطح ایمنی کلانشهر پایتخت کشور عزیزمان ایران ، قرارگرفتن ۸۰ د

وی با اشاره به اوضاع ساختمان پلاسکو توضیح داد: ساختمان پلاسکو ۵۰ سال قبل ساخته شده است بود ولی از نظر سازه ای اصطلاحا گفته می شود که سازه “درجه گیرداری” زیادی نداشته و “درجه نامعینی” آن پایین هست. ساختمان هایی که در دهه ۵۰ ساخته شده است اند نوع اتصالات آنها راحت بودند که این نوع اتصالات درجه گیرداری و درجه نامعینی ندارند از این رو زمانی که بخشی از ساختمان ریزش می کند، ریزش های پی در پی خواهیم داشت و در نهایت ساختمان فرومی ریزد.

وی فلزی بودن ساختمان را یکی از عومل دیگر فروریزش پلاسکو دانست و گفت: اگر سازه بتنی بود ظرف ۴ ساعت سوختن، فرو نمی ریخت.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه ۸۰ درصد شهرهای بزرگ کشور در مناطق با ریسک زلزله اوج قرار دارند، گفت: در کنار نگرانی‌هایی که در زمینه سیل

شکرچی زاده با تاکید بر اینکه ساختمان هایی که در ۲ دهه اخیر ساخته شده است است مقررات ملی ساختمان در آنها رعایت شده است هست، ادامه داد: از نظر سازه ای اوضاع ساختمان های بلند مرتبه بهتر شده است است ولی متاسفانه از نظر آتش چالش داریم؛ چراکه در ساختمان های بلند به اندازه ای که به مباحث ۹ و ۱۰ مقرارات ملی ساختمان که مباحث مربوط به ساخت است توجه کردیم به ایمنی در برابر آتش توجه نکردیم.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه ساختمان های متعددی در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران داریم که متاسفانه سیستم های ایمنی در برابر زلزله را ندارند، خاطر نشان کرد: این سیستم ها مشمول بر اسکلت ساختمان می شود. به عنوان مثال سازه های فولادی در اغلب موارد پوشش های محافظ حریق ندارند.

پایین بودن سطح ایمنی کلانشهر پایتخت کشور عزیزمان ایران ، قرارگرفتن ۸۰ د

وی میزان درجه نامعینی را از دیگر سیستم های ایمنی سازه ها نام برد و افزود: خوشبختانه این پارامتر در حال ارتقا است ولی از نظر سیستم های ” اعلام” و “اطفا” حریق که اگر در جایی اتفاقی افتاد به صورت هوشمند اعلام کند و سیستم های اطفا بتواند عمل کند و یا وجود سیستم های اطفا حریق دستی با چالش هایی روبرو هستیم.

شکرچی زاده با تاکید بر اینکه در وقت وقوع اتفاق ای ما در بسیاری از مواقع امکان مداخله بیرونی را نداریم، گفت: به عنوان مثال برج های مرتفعی که در شهر پرند ساخته اند امکان اینکه در مواقع مهم بتوانیم در آنجا مستقر شویم و سیستم آتش نشانی بتواند وارد عمل شود وجود ندارد از این رو وجود سیستم های خود اطفا که بتواند در مواقع مهم اقدام کند، مهم است.

وی با اشاره به اتفاق ساختمان پلاسکو با بیان اینکه آتش سوزی در طبقه دهم رخ داد، اظهار کرد: در این ساختمان اگر سیستم اطفا حریق وجود داشت و یا مجهز به کپسول آتش نشانی بود امکان جلوگیری از گسترش آتش وجود داشت و پلاسکو فاقد این سیستم ها بود و آتش از طریق سقف های کاذب به طبقات اوج نفوذ کرد و با انهدام ساختمان در ۳ موضع در نهایت کل ساختکان فرو ریخت.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اجرای مبحث ۲۲ مقررات ایمنی ساختمان که تاکید بر نگهداری ساختمان ها دارد، را از ماموریت های این مرکز نام برد و یادآور شد: ۳ دسته ساختمان در کشور وجود دارد. یک دسته ساختمان هایی است که بر اساس مقررات ملی ساخته شده است هست، دسته دیگر ساختمان هایی است که تلاش شده است در آنها مقررات ایمنی را رعایت کنند ولی رعایت نشده است و سومین گروه ساختمان هایی هستند که در وقت ساخت آنها این مقررات وجود نداشته است.

وی با تاکید بر اینکه نگهداری ساختمان ها جهت سازه های مرتفع بسیار اهمیت دارد، گفت: این مساله جهت ساختمان های بلند مرتبه زیاد هست؛ آیا که جمعیت زیادی در آن زندگی می کنند و دسترسی به آن در وقت بروز اتفاق سخت تر است از این رو این عنوان محل تردید است که آیا مبحث ۲۲ مقررات ملی می تواند ظرفیت همه ساختمان های موجود را داشته باشد یا معطوف به ساختمان هایی است که بعد از تصویب مقررات ایمنی ساختمان ها ساخته شده است است؟

شکرچی زاده اضافه کرد: در هر صورت این ساختمان ها در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران وجود دارد و زمانی که جهت این ساختمان اتفاقی چون زلزله و فرونشست رخ دهد، توجه نمی کند که ساختمان در چه زمانی ساخته شده است است و یا مباحث ایمنی رعایت شده است باشد یا خیر.

مهمترین نگرانی ها راجع به سازه های کلانشهرها

وی یکی از مهمترین نگرانی ها در خصوص ایمنی سازه ها در برابر مخاطرات را “آتش ” دانست و گفت: من نمی خواهم منکر نگرانی های موجود در خصوص مخاطراتی چون زلزله و یا فرونشست شوم؛ چراکه در حال حاضر در بسیاری از مناطق ساختمان ها در مسیر و حریم رودخانه ها هستند و در صورت وقوع سیل، همانند سیل دهه ۶۰ بسیاری از ساختمان ها خراب خواهند شد.

شکرچی زاده سیل، زلزله، فرونشست و فروریزش به علت اجرای عملیات گودبرداری را از جمله مخاطراتی دانست که سازه ها با آن مواجه هستند و اظهار کرد: ما نمی گوییم مترو سازی متوقف شود ولی متعقد هستیم باید تمهیدات مورد نیاز جهت گودبرداری ها انجام شود که در این زمینه نیاز به مطالعات ژئوتکنیکی داریم در غیر این صورت شاهد حوادثی چون شهران، میدان قیام و مولوی خواهیم بود.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فروریزش در این مناطق را ناشی از کافی نبودن مطالعات ژئوتکنیکی و عملیات حفاری زیر سطحی دانست و ادامه داد: عملیات گودبرداری بدون مقاوم سازی و محاسبات مورد نیاز انجام شد و از آنجایی که خاک اوج دست ریزشی بوده، بر اثر این عملیات زمین ریزش کرد.

شکرچی زاده ادامه داد: بر این اساس آنچه که من را به عنوان متخصص در یک مرکز تحقیقاتی دلواپس می کند، عنوان “تاب آوری” شهر به طور کلی است و عنوان “ایمنی ساختمان های بلند” به طور مشخص است.

وی با بیان اینکه مهار ساختمان های بلند سخت تر است و جمعیت بیشتری در آن ساکن هستند، اضافه کرد: در اتفاق پلاسکو شانس آوردیم آتش سوزی در ساعت ۶ صبح رخ داد. اگر این اتفاق در ساعت اوج شلوغی صورت می گرفت، امکان پدید آمدن فجایعی زیاد وجود داشت.

دانشیار دانشکده فنی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران با تاکید بر اینکه مدیریت شهری باید تاب آوری شهری را مورد توجه داد و بر ایمنی ساختمان های مرتفع متمرکز شوند، اظهار کرد: ما هم در مرکز تحقیقات چون تجارب خوبی در این زمینه داریم، و حوادث متفاوت را مورد ارزیابی و رصد قرار دادیم آمادگی همکاری در این حوزه را داریم.

آتش سوزی در پایتخت کشور عزیزمان ایران و لندن

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به دو آتش سوری در لندن و پایتخت کشور عزیزمان ایران گفت: در اتفاق لندن کارها پیشگیرانه مناسب نبود؛ چراکه در نمای ساختمان از مواد قابل اشتعال استفاده شد ولی در مدیریت صحنه و انجام عملیات امداد خوب عمل شد. به گونه ای که پارامترهایی که ما در مدیریت بحران اجرایی نکردیم در لندن رعایت شد.

وی با بیان اینکه حریق ساختمان لندن بعد از ۹ ساعت مهار شد و فرو نریخت ولی پلاسکو بعد از ۴ ساعت آتش اطفا شد ولی فروریخت ادامه داد: علت آن بتنی بودن ساختمان لندن بوده هست؛ چراکه گسترش آتش در سازه های بتنی با سرعت انجام نمی شود و بتن دیرتر از فلز مقاومت خود را در برابر آتش از دست می دهد. تجربیات دنیا نیز نشان می دهد سازه های بتنی به آسانی پایداری خود را از دست نمی دهند از این رو در آتش سوزی ها وقت جهت تخلیه ساختمان وجود دارد در نتیجه تعداد تلفات به حداقل می رسد.

این محقق حوزه راه و ساختمان به بیان شرح ساختمان پلاسکو پرداخت و با بیان اینکه المان باربر مهم این ساختمان، ۴ ستون مهم بوده هست، خاطر نشان کرد: از این رو این ساختمان از درجه پایداری و نامعینی کمی برخوردار بوده است و قطعات اگر سازه های فلزی با درجه نامعینی اوج بود امکان داشت که فرونریزد.

وی با تاکید بر اینکه در پلاسکو هیچ پوششی در بخش های فلزی سازه وجود نداشت، یادآور شد: علاوه بر آن این ساختمان فاقد سیستم های اطفا و اعلام حریق بوده است ضمن آنکه افرادی که با حریق مواجه شده است بودند نیز آموزش ندیده بودند و ابزاری که به صورت موضعی بتوانند آتش را خاموش کنند در اختیار نداشتند.

به گفته وی گسترش آتش در لندن از طریق نما و در پلاسکو از طریق سقف های کاذب بوده است.

شکرچی زاده با ابراز تاسف از اینکه در سازه های تازه نیز از نماهای قابل اشتعال استفاده می شود، اظهار کرد: بر این اساس به نظر می رسد آنچه که امروز باید بر روی میز شورای شهر قرار گیرد در دوره تازه مدیریت شهری، مساله بررسی و ایمنی ساختمان ها است.

وی با تاکید بر اینکه مساله تاسیسات در سازه ها بسیار مهم است چون در بعضی مواقع تاسیسات موجب آتش سوزی می شود، اضافه کرد: مبحث ۲۲ تنها اسکله ساختمان را مورد ارزیابی قرار نمی دهد، بلکه تاسیسات و آسانسور نیز مورد ارزیابی قرار می گیرند و در صورت بروز مسئله و تعمیر آن می توان از آتش سوزی جلوگیری کرد.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با انتقاد نسبت به عوض کردن کاربری ها بدون توجه به ضوابط ایمنی، یادآور شد: ظرفیت آتش گیری وگسترش آتش پارچه بسیار اوج است و در پلاسکو شاهدبودیم که انبوهی از پارچه در آنجا نگهداری می شود ضمن آنکه در راه پله ها نگهداری می شد که این امر علاوه بر ایجاد مشکلاتی در تردد، در وقت آتش سوزی، موجب گسترش آتش به طبقات اوج شده است است.

وی با تاکید بر اهمیت ایمنی ساختمان های بلند با بیان اینکه باید در این زمینه تهمیداتی اندیشیده شود، خاطر نشان کرد: این مرکز آمادگی دارد تا تجارب خود را در اختیار مسوولان قرار دهد ضمن آنکه در این مرکز کمیته های تخصصی را ایجاد کردیم تا بتوانیم دستور العمل ها را سریعتر آماد کنیم.

به گفته این محقق بعد از اتفاق پلاسکو به دستور رییس جمهور مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و تنها آزمایشگاه آتش در کشور تقویت خواهد شد و با خرید تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز بتوانیم خود را در برابر مساله ایمنی آماده تر کنیم.

استفاده از فناوری در کم کردن مخاطرات

وی با اشاره به کاربردهای فناوری در کم کردن عوارض ناشی از مخاطرات تاکید کرد: در صورتی که فناوری بد استفاده شود می تواند در وقت بروز حادثه، مخاطره آمیز باشد. همان اتفاقی که در برج سلمان مشهد رخ داد، به علت استفاده از نماهای قابل اشتعال بوده که آتش از این طریق گسترش یافته است.

شکرچی زاده سیستم های اعلام حریق و اطفا هوشمند را از دیگر فناوری های مورد استفاده در ساختمان ها دانست و گفت: از آنجایی که مرکز مسوولیت تایید و نظر فنی جهت فناوری های تازه است از این رو زمانی که سیستم جدیدی ارائه می شود یکی از ملاحظاتی که در این سیستم ها مورد ارزیابی قرار می گیرد مقاومت در برابر آتش است.

وی با تاکید بر اینکه ضوابط آتش جهت ساختمان های کوتاه، میان و بلند مرتبه متفاوت هست، اظهار کرد: هر چه ساختمان بلند مرتبه تر باشد مقررات ایمنی آن سخت گیرانه تر است.

این دانشیار دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران تاکید کرد: تجربه پلاسکو به ما آموخت تنها فداکاری در کم کردن مخاطرات پاسخگو نیست.

مقاومت کشور در زمینه زلزله

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص تاب آوری کشور در برابر زلزله با بیان اینکه بر خلاف گفتمان غالب در کشور که زیاد زلزله را با “ریشتر” توصیف می کنند، در زبان علمی ما زلزله را با شتاب توصیف می کنیم، گفت: هر زلزله ای با هر بزرگایی می تواند شتاب های مختلفی داشته باشد و بر حسب اینکه سازه ها در چه منطقه ای قرار دارد، شتاب زلزله تفاوت دارد از این رو ممکن است زلزله با شدت زیاد خساراتی به ساختمان وارد نکند چون فاصله ساختمان با کانون زلزله زیاد است.

وی با اشاره به تاکیدات آیین نامه ۲۸۰۰ در زمینه پایداری ساختمان ها در برابر زلزله، اظهار کرد: بر این اساس ما با توجه به سوابق زلزله خیزی، مناطق کشور را به دسته های مناطق با زلزله خیزی کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تقسیم بندی کردیم که متاسفانه ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ در منطقه با خطر ریسک زلزله خیلی زیاد قرار دارند. این امر نشان می دهد که اوضاع کشور از لحاظ زلزله خیزی بسیار مستعد اتفاقات ناگوار است.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه خوشبختانه همه زلزله های بالای ۷ در شهرهای کمتر از ۱۰۰ هزار نفر رخ داده هست، یادآور شد: از این رو تلفات در مناطق کمتر از ۱۰۰ هزار نفر کمتر است در غیر این صورت با تلفات بیشتری مواجه می شدیم. از این رو باید عنوان “بهسازی” سازه ها در دستور کار مدیریت شهری قرار گیرد.

واژه های کلیدی: ایران | ایمنی | زلزله | سیستم | پلاسکو | ساختمان | از اینکه در | ریزش پلاسکو