دست های خالی و خرس های خندان

عبارات مهم : ایران

از جنجال ها و اخبار مربوط به نشست خبری فیلم «خوک»، ساخته مانی حقیقی (تنها فیلم ایرانی حاضر در این دوره جشنوار ه جهانی فیلم برلین) که بگذریم، شصت و هشتمین دوره جشنواره جهانی فیلم برلین جهت سینمای کشور عزیزمان ایران دستاورد قابل ذکری نداشت، مگر اینکه تقدیر از «درساژ» (و نه کسب جایزه)، نخستین ساخته پویا بادکوبه در یکی از بخش ها را موفقیت در نظر بگیریم.

با این حال، ایرانیان در جشنواره جهانی فیلم برلین سابقه خوبی دارند، هر چند دو فیلم ایرانی در سال های دهه ۱۳۳۰ (۱۹۵۰) و دهه ۱۳۴۰ (۱۹۶۰) در بخش های جنبی جشنواره جهانی فیلم برلین شرکت داشتند («شب نشینی در جهنم» (موشق سروری و ساموئل خاچیکیان) و «شقایق سوزان» (هوشنگ شفتی) ) به واقع از دهه ۱۹۷۰ (۱۳۵۰) که تعدادی از فیلم های ایرانی به شکل وسیع در جشنواره های جهانی شرکت کردند، برلین یکی از نخستین مقاصد بود و «طبیعت بی جان»، ساخته زنده یاد سهراب شهید ثالث برنده خرس نقره ای عالی ترین کارگردانی در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۲). موفقیتی که دو سال بعد با کسب دومین خرس نقره ای عالی ترین کارگردانی به وسیله پرویز کیمیاوی جهت فیلم «باغ سنگی» به سال ۱۹۷۶ (۱۳۵۴) ادامه یافت.

دست‌های خالی و خرس‌های خندان

با این حال، در سال های بعد از انقلاب نه فقط سیاست های تولید فیلم در سینمای کشور عزیزمان ایران را عوض کردن کرد، بلکه ساختارهای قبلی که ارتباط هایی با جشنواره های جهانی برقرار کرده بودند، تعطیل شد. به این ترتیب بود که سینمای کشور عزیزمان ایران تا آخرهای دهه ۱۹۸۰ میلادی (نیمه دوم دهه ۱۳۶۰) دیگر حضور چندانی در جشنواره های جهانی نداشت. با این حال، این دوره از حضور بین المللی فیلم های ایرانی در جشنواره های جهانی هم استمرار داشت و هم با موفقیت های بیش تری همراه بود.

تداومی که البته مشمول بر سه فیلم ایرانی که امسال در جشنواره جهانی فیلم برلین حاضر بودند، نشد. با این حال، در این روزها که هم فیلمسازان ایرانی کارآزموده تر شده است اند و هم از آن مهم تر نظام پخش فیلم در سینمای کشور عزیزمان ایران پیشرفته تر شد، حضور سه فیلم در جشنواره جهانی فیلم برلین را دیگر نمی توان افتخار بزرگی به حساب آورد. به خصوص که سینمای کشور عزیزمان ایران پیش تر چندین جایزه از این جشنواره جهانی کسب کرده که بااهمیت ترین ارزش دو خرس طلایی (جایزه عالی ترین فیلم) به وسیله «جدایی نادر از سیمین» (۲۰۱۰) و «تاکسی» (۲۰۱۵) بوده هست. ولی اتفاق خوب را شاید بتوان حضور فیلم های متنوع ایرانی در جشنواره های جهانی و به خصوص جشنواره جهانی فیلم برلین دانست.

از جنجال ها و اخبار مربوط به نشست خبری فیلم «خوک»، ساخته مانی حقیقی (تنها فیلم ایرانی حاضر در این دوره جشنوار ه جهانی فیلم برلین) که بگذریم، شصت و هشتمین دوره ج

هر چند که سینمای رئالیسم اجتماعی کشور عزیزمان ایران تاکنون موفق ترین جریان سینمایی در سطح دنیا بوده هست، ولی مانی حقیقی تاکنون دو بار با دو فیلم در بخش مسابقه جشنواره جهانی فیلم برلین شرکت کرده که «اژدها وارد می شود» مطلقا فیلمی مجزا از جریان رئالیسم اجتماعی بود و «خوک» هم با استناد به نوشته ها، قصه و چند سکانس انتشار یافته در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … ارتباطی با این جریان ندارد. در سمت دیگر می توان به «هجوم»، سومین ساخته بلند شهرام مکری اشاره کرد.

مکری نیز که با دومین فیلمش، «ماهی و گربه» تجربه حضور در جشنواره جهانی فیلم ونیز و کسب یک جایزه از بخش جنبی این جشنواره را دارد هم ارتباطی با جریان رئالیسم اجتماعی سینمای کشور عزیزمان ایران ندارد و اتفاقا بیش تر به فن سالاری سینما و ساختار توجه دارد. با نگاه به سابقه حضور فیلم های ایرانی در جشنواره برلین البته باید اذعان کرد که اکثریت فیلم های ایرانی حاضر در برلین تاکنون به جریان رئالیسم اجتماعی سینمای کشور عزیزمان ایران ارتباط داشته اند، چنانچه می توان به تنها حضور مسعود کیمیایی در جشنواره جهانی فیلم برلین با فیلم «دندان مار» اشاره کرد که کم و بیش به جریان رئالیسم اجتماعی نزدیک هست. بعد اگر امسال سینمای کشور عزیزمان ایران با دست خالی از برلین بازگشت، شاید علی رغم تصور اولیه خبر خیلی بدی نباشد. سینمای کشور عزیزمان ایران در سال های اخیر در تلاش بوده تا مرزهای بیانی و روایی اش را گسترش دهد.

در این مسیر، نمونه هایی از فیلم های ایرانی بخت بلندتری داشتند و راهی جشنواره های جهانی شده است اند ولی عدم موفقیت ارزش (لااقل در کسب جایزه) را می توان به چند عامل نسبت داد؛ اول: کم تجربگی سینمای کشور عزیزمان ایران در بازاریابی که همچنان به دو سه پخش کننده محدود هست. دو: کم تجربگی ساختار سینمای کشور عزیزمان ایران در پرداختن مضمون های تازه. به واقع این تجربیات در سینمای کشور عزیزمان ایران تازه هستند و هنوز چشم انداز جهانی ندارند و سوم انتظار غرب از سینمای کشور عزیزمان ایران که ذیل همان نگاه «اوریانتالیستی» (شرقی سازی) قرار گرفته و از سینمای کشور عزیزمان ایران انتظار یک تصویر مشخص را دارد. این عنوان آخر به شکلی اتفاقا در پرسش یک خبرنگار آلمانی از مانی حقیقی در کنفرانس خبری مطرح شد، جایی که این خبرنگار راجع به سوالات سیاسی متعدد از فیلم سازان کشور عزیزمان ایران پرسید و مانی حقیقی در مقام پاسخ به این توصیه اشاره کرد که آنها به خاطر یک فیلم یا «یک اثر هنری» در جشنواره شرکت کرده اند و دوست دارند راجع به آن صحبت شود و باقی مباحث جزو بدیهیات است و دیگر دلیلی جهت طرح ارزش نیست. سینمای کشور عزیزمان ایران امسال با دستان خالی از برلین بازگشت، با این حال همین پرسش و پاسخ کوتاه که به شکل وسیع در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … هم پخش و بازپخش شد، یک حقیقت را در مورد سینمای کشور عزیزمان ایران بیان کرد؛ سینماگران ایرانی حالا در جست وجوی گسترش دادن زبان سینما در سطح جهانی اند و نه فقط تن دادن به همان نگاه اگزوتیک یا اوریانتالیستی. بعد اگر خرس ها امسال به ما نخندیدند، شاید به واسطه بلندپروازی مانبوده باشد.

دست‌های خالی و خرس‌های خندان

حافظ روحانی

دبیر گروه ادب و هنر

از جنجال ها و اخبار مربوط به نشست خبری فیلم «خوک»، ساخته مانی حقیقی (تنها فیلم ایرانی حاضر در این دوره جشنوار ه جهانی فیلم برلین) که بگذریم، شصت و هشتمین دوره ج

وقایع اتفاقیه

واژه های کلیدی: ایران | ایرانی | سینمای | جشنواره | سینمایی | ایرانیان | اخبار فرهنگی و هنری