قرار نیست هر سال برنده اسکار باشیم

عبارات مهم : ایران

داستان معرفی فیلم های ایرانی در دوره های متفاوت به جشنواره های خارجی، داستان گاهی حاشیه ساز دارد. بعضی از جشنواره ها که علی الظاهر خودشان فیلم هایی را دعوت می کنند، اختلافی به وجود نمی آورند ولی مهمترین بحث مربوط به جایزه اسکار است که هیأتی مانند هیأت گزینش جشنواره فیلم فجر دارد و لیستی از فیلم هایی که شاخصه هایی را دارند، مورد بحث قرار می دهند و درنهایت یک فیلم به عنوان نماینده کشور عزیزمان ایران در اسکار هرساله به آکادمی معرفی می شود. این فیلم ها در نخستین گام باید اکران داخلی و خارجی داشته باشند.

باید پخش کننده آمریکایی داشته باشند که هم فیلم را در آمریکا اکران کند و هم توانایی مالی ارسال ٦هزار نسخه از فیلم را جهت اعضای آکادمی داشته باشد. این اول ماجراست و بعد از این احتمالا فیلم باید شاخصه هایی هم داشته باشد که در مسابقه با سایر فیلم ها از کشورهای دیگر (در بخش فیلم غیرانگلیسی) کم نیاورد. سال های متفاوت فیلم هایی به نمایندگی از کشور عزیزمان ایران به اسکار گسیل شده است و در طی این سال ها اصغر فرهادی دوبار توانسته اسکار را جهت سینمای کشور عزیزمان ایران به ارمغان بیاورد.

با این حال هر لحظه گزینش نماینده کشور عزیزمان ایران در اسکار، با نقدهایی همراه بوده هست، حتی هنگامی که فیلم گذشته اصغر فرهادی گزینش شد، بعضی این انتقاد را به هیأت گزینش نماینده کشور عزیزمان ایران در اسکار وارد دانستند که چطور این فیلم را گزینش کرده اند که احتمال موفقیت ندارد، ولی بعد که فیلم توفیقاتی کسب کرد، همه گفتند: به به؛ عجب انتخابی!

امسال هم نفس به گزینش هیأت مذکور روانه اسکار شد. نفس به اسکار رفت ولی نتوانست توفیقی کسب کند و همین عامل باعث شد نقدهای پیشین تقویت شود و شدت بگیرد.

چندی پیش کتایون شهابی از پخش کنندگان ایرانی در گفت وگو با «شهروند» از آنچه در زمینه معرفی فیلم های ایرانی به اسکار گذشته حرف زد و حالا امیر اسفندیاری عضو هیأت گزینش نماینده کشور عزیزمان ایران در اسکار با «شهروند» به گفت وگو نشسته و از چندوچون این عنوان و نقدهایی که بر گزینش این دوره وارد هست، صحبت کرده هست. مشروح پرسش های «شهروند» و پاسخ های اسفندیاری در ادامه آمده است:

امسال در سینمای کشور عزیزمان ایران به هر ترتیبی، فیلم نفس به عنوان نماینده کشور عزیزمان ایران در اسکار گزینش شد. در این میان بعضی به این گزینش نقد داشتند و می گفتند سینمای کشور عزیزمان ایران درحال حاضر آن قدر تجربه دارد که بداند چه فیلمی را معرفی کند که بتواند نتیجه بگیرد. تحلیل این گروه این بود که شاید می شد فیلم دیگری را معرفی می کردیم تا نتیجه عاید شود. شما با این نقد چطور برخورد می کنید؟

دوستانی که این صحبت ها را انجام می دهند یا توجه به فیلم هایی که امسال تولیدشده ندارند یا قوانین اسکار را در نظر نمی گیرند.

زیاد توضیح می دهید؟
ببینید! ما هر سال یک ظرف مشخصی داریم. ظرفمان فیلم هایی است که از نهم مهرماه هر سال تا نهم مهرماه سال بعد اکران می شود. این فیلم ها از نظر اسکار به عنوان فیلم های اکران شده است پذیرفته می شود مشروط به این که اکران، اکران تجاری باشد.

یعنی این که به قصد فروش بلیت باشد. مجموعه چنین شرایطی است که لیست اولیه فیلم های ما را تکمیل می کند و اگر اشکالی در بین نباشد، هر لحظه یک فهرست رسمی از اداره نظارت و ارزشیابی شرکت سینمایی وزارت ارشاد، در زمانی که کمیته دارد نامزدها را بررسی می کند، راجع به فیلم هایی که اکران شده است یا خواهد شد، ارسال می کند. ما در کمیته این فیلم ها را بررسی می کنیم که جهت امسال، صدوسه یا چهار فیلم بود. جالب این است که هیأت گزینش در تعامل بنیاد سینمایی فارابی، منزل سینما و شرکت سینمایی تشکیل می شود که همه سینماگران آشنا شده است ما هستند که هرکدام تخصص های مختلفی دارند.

روند گزینش چطور است؟
این هیأت تمام فیلم هایی که در لیست مورد نظر وجود دارد را می بیند و راجع به هرکدام صحبت می کند و بحث های کارشناسی انجام می دهد. امسال هم وقت جهت فیلم های متعددی مطرح بود و باید بین آنها مقایسه انجام می شد، وقت خوبی گذاشتند. نهایتا یک فهرست ١٠تایی از این جلسات کارشناسی بیرون آمد و از این میان هم به فیلم نفس رسیدیم.

آیا نفس را گزینش کردید؟
واقعیت این است که در میان این فیلم ها، فیلم نفس شرایط بهتری را داشت.

یعنی تمام آن شرایطی که گفتید را داشت؟
ما تمام تلاش مان این است که به کیفیت فیلم توجه کنیم تا نهایتا فیلمی که معرفی می شود، نماینده خوبی جهت کشورمان باشد. این فیلم حتما باید پخش کننده بین المللی می داشت تا می توانست اتفاقات خوبی برایش در آمریکا بیفتد. ما مجموعه ای از امتیازات را جهت یک فیلم درنظر می گیریم.

خب این شرایط به عقیده بعضی درست نبوده که نهایتا نفس نتوانست موفقیت کسب کند و در میان ٩ فیلم ابتدایی که اسکار در بخش خارجی اعلام کرد، قرار گیرد. شما با این برداشت موافقید؟
ببینید! هنگامی که این فیلم در بین فهرست ٩ تایی اسکار قرار نگرفت، بعضی شروع کردند به ارایه تحلیل هایی که به نظر من، برداشت ارزش غلط بود. بیایید سینمای کشورهای دیگر را هم مقایسه کنیم. همه می دانیم که سینمای بعضی از کشورها سال های سال در این عرصه فعالیت می کنند.

سینمای کشورهایی که هرساله تولیدات بسیار زیادی را دارند، در نظر بگیرید. به عنوان نمونه هند، هر سال هزار فیلم تولید می کند و بسیاری از این کشورها، در مدت وقت سال های طولانی تری که فیلم به اسکار معرفی کردند، یک بار هم نتوانسته اند این جایزه را کسب کنند ولی ما ٢٣ دوره است که بعد از انقلاب به اسکار فیلم معرفی می کنیم و در این مدت سه بار فیلم هایمان کاندیدا شده است و حاصل اینها دو جایزه اسکار بوده است.

خب این را مقایسه کنید با اتفاقاتی که در کشورهای دیگر افتاده هست. گزینش هرکدام از این فیلم ها، به وسیله یک هیأت گزینش بوده که همه آنها همین سازوکار را داشته اند و این هیأت ها، عالی ترین ها را در ظرفی که داشته اند، قرار داده اند و به این گزینه ها رسیده اند. به هرحال این که ما توقع داشته باشیم هر سال اسکار دریافت کنیم به طور طبیعی. این توقع، توقع معقولی نیست و چنین امکانی جهت هیچ کشوری وجود ندارد.

شما همین امسال فیلم هایی که از کشورهای متفاوت معرفی شده است بود را ببینید و مقایسه کنید که به عنوان نمونه میشل هانیکه، فیلم داشت که جزو این ٩ فیلم نبودند. زن آنیشکا هولاند فیلم داشت که آن هم جزو این فیلم ها نبود. در این میان، فیلم های دیگری هم بود که بسیاری فکر می کردند حتما جزو گزینش های اسکار خواهد بود ولی هیچ کدام از آنها در لیست ٩ تایی وجود نداشت.

مثلا همین فیلمی که زن «آنجلینا جولی»، از کامبوج ساخته بود؛ فیلم «آنها ابتدا پدرم را کشتند». خب دیدم که هیچ کدام از این فیلم ها در لیست اسکار وجود نداشت، بنابراین پرسش من این است آیا ما هر سال توقع داریم که اسکار دریافت کنیم؟ این توقع، توقع درستی نیست هر چند هیأت گزینش تمام تلاشش این است که فیلمی را گزینش کند که مطابق شرایط هر سال عالی ترین امکان را جهت موفقیت داشته باشد. ما انتخابمان نهایتا از ظرف موجود سینمای کشور عزیزمان ایران در هر سال است و خارج از آن نمی توانیم گزینش دیگری داشته باشیم.

این توقع، توقع بدی نیست، هست؟
اگر قرار باشد که ما توقع داشته باشیم هر سال، اسکار را در بخش فیلم های خارجی به منزل بیاوریم به تبع، باید توقع داشته باشیم در هر دوره جام جهانی فوتبال هم برنده این جام باشیم و این واقعا امکان ندارد. ما در این زمینه باید بیاییم و موفقیت کشورهای دیگر را در نظر بگیریم و مقایسه کنیم و فیلم های خودمان را هم با فیلم های موجود هر سال دنیا مقایسه کنیم. همین فیلم «ضربان در دقیقه» از فرانسه، چهار جایزه فقط از جشنواره کن گرفته بود.

برگزیده انجمن منتقدان نیویورک و لس آنجلس بود و همه فکر می کردند قطعا این فیلم جزو گزینش های اسکار است.دیدم که این فیلم هم جزو گزینش ها نبود. من به دوستانی که تحلیل های انتقادی دارند، پیشنهاد می کنم با هیأت گزینش اسکار صحبت کنند که آیا اصلا نفس را گزینش کرده ایم. می خواهم بگویم دقت زیادی شد و هر سال هم همین دقت انجام می شود.

همین انتقادهایی که راجع به «نفس» وجود دارد، راجع به گزینش قبلی که مربوط به فیلم آقای مجیدی است هم، وجود داشت و بحث این بود که آن هم گزینش خوبی جهت اسکار نبوده است.

چرا باید این نقد وجود داشته باشد؟ مگر مجیدی یک بار در اسکار نامزد دریافت جایزه نشده بود.

جهت فرزند های آسمان..
بله درست هست. او یک بار نامزد جایزه اسکار شده است بود و حتی اگر سال قبل از آن هم فیلمش معرفی می شد، می توانست جایزه را بگیرد. آیا این گزینش غلطی بود؟

ببینید بحث این است که در اسکار معیارهایی وجود دارد یا نه؛ حتی پیش فرض هایی دارند و بعضی می گویند گزینش هایی مثل فیلم آقای مجیدی یا حتی «نفس»، از قبل مشخص است که توفیقی کسب نخواهند کرد. حالا فارغ از اینها، پرسش این است که آیا شما نمی پذیرید که معیار یا پیش فرض جهت دادن جایزه در اسکار وجود دارد؟

قطعا هیأت انتخاب، تمام معیارها و امتیازات مورد نیاز را در نظر می گیرد و در این مورد هم در نظر گرفته است یا در گزینش فیلم آقای مجیدی این معیارها را در نظر گرفته هست. پارامترهای بسیار وسیعی را جهت گزینش در نظر می گیرد که عرض کردم. یکی این است که فیلم پخش کننده داشته باشد و حتما دیده شود.

کاری که هیأت گزینش می کند این است که فیلمی را گزینش کند که امکان دیده شدن نسبت به فیلم های دیگر را زیاد داشته باشد و مضاف بر آن امکان برنده شدن را هم داشته باشد. سال قبل که هیأت گزینش فیلم فروشنده را گزینش کرد و ترکیب دیگری هم داشت، بسیاری از همین دوستان صدایشان درآمده بود که این چه انتخابی هست، طبیعتا این فیلم جایزه نخواهد گرفت چون فرهادی یک بار جایزه گرفته و کلی استدلال کردند. هنگامی که هم جایزه گرفت ساکت شدند و دیگر حرفی نزدند!

هنگامی که «جدایی» و «فروشنده» جایزه گرفتند، تحلیل این بود که این فیلم ها خودشان را بر هیأت گزینش تحمیل کردند و در اصل چاره دیگری جهت هیأت گزینش باقی نگذاشته بود، والا گزینش آنها چیز دیگری بود. شما این بحث را قبول دارید؟
چرا گفته می شود چاره دیگری نداشته؟ شما بروید رسانه های همان وقت را بررسی کنید. صحبت این بود که باید فلان فیلم یا نه، آن فیلم دیگر گزینش شود و هیأت گزینش هم می توانست آنها را گزینش کند. هیأت گزینش به آسانی می توانست فیلم دیگری را گزینش کند. چون هیأت گزینش کارش را با بررسی کامل انجام می دهد و حتی مواردی را در نظر می گیرد که ممکن است بسیاری از این دوستان که بحث هایی را مطرح می کنند هم توجه نداشته باشند.

چون هنگامی که من بعضی از این بحث ها را می بینم واقعا به عنوان اشراف ندارند و نمی دانند که چه چیزهایی مهم است و چه پارامترهایی می تواند موفقیت یک فیلم را تضمین کند که البته هیچ چیز تضمینی نیست.

بحث دیگری که در میان بعضی از اهالی سینما مطرح می شود، این است که می گویند معمولا فیلم هایی که فارابی خودش در تولید آنها نقش داشته، می توان نتیجه گرفت که توفیقی کسب نخواهند کرد به این علت که خروجی فارابی تعاریف خاص خودش را دارد. این گروه معتقدند معمولا پخش کننده های شخصی در اسکار موفق ترند چون شیوه هایی جهت مشورت دارند و فارابی فاقد این مشورت هاست.

من نمی دانم آیا چنین حرفی زده می شود. مشورت و ارتباطات است و اتفاقات خیلی درستی هم می افتد. خیلی از کشورها هستند که فیلم معرفی کرده اند و فیلم هایشان در خیلی از سال ها رد شده است هست؛ به عنوان نمونه ایتالیا فیلم معرفی کرده و از همان ابتدا فیلمش مورد قبول واقع نشده هست. بنابراین این هیأت گزینش با سازوکار و ارتباطی که دارد، به نوعی عمل کرده که تابه حال یک بار هم فیلمش رد نشده است.

بنابراین باید خودمان را با دیگران مقایسه کنیم و متاسفانه بعضی از این دوستان نمی دانند. این گروه تاریخ فیلم و سینمای کشورهای دیگر در معرفی به اسکار را نمی دانند و این که چه پروسه ای در معرفی فیلم ها طی شده است را هم در نظر نمی گیرند. بعد در همین دوره ببینید فیلم هایی که معرفی شده است اند و موفق هم نبوده اند چه پخش کننده هایی داشته اند. میشل هانیکه یا آنیشکا هولاند که خدمتتان گفتم، فیلم هایشان را کمپانی های بسیار قدرتمند پخش کرده اند.

فارابی (یا همان FTF) یک برند کاملا آشنا شده است بین المللی است و نام بسیار خوبی در حوزه بین المللی دارد، به همین علت بعضی از این حرف هایی که می شنویم خیلی جالب هست. این دوستان اگر حرفی می زنند باید حرف هایشان مستند به موارد مشخصی باشد، همین طور که آدم حرف نمی زند.

درست همین جا نقدی که راجع به فارابی طرح شده است را یادآوری می کنم که به یاد دارم اهل سینما می گفتند فارابی حتی نتوانست جهت فیلم خودش، محمد رسول الله، ساخته مجید مجیدی، یک اکران در کشورهای عربی مثل عربستان بگیرد. گفته می شد که در موضوعی به این اهمیت یعنی اکران خارجی که بسیار مهم است فارابی نتوانسته موفق عمل کند.

مگر پخش محمد رسول الله دست فارابی بود. این هم ازجمله مواردی است که دوستان اطلاع ندارند و راجع به اش حرف می زنند. نه پخش داخلی فارابی به این بنیاد ربط داشت و نه پخش بین المللی اش. با این حال این فیلم، فیلم خوبی بود و یک جاهایی مثل ترکیه هم خوب دیده شد و البته به علت مشکلاتی که وجود داشت در عربستان و قطر اکران نشد چون آنها پرسشها سیاسی هم دارند و همه چیز فرهنگی نیست و این مباحث که طرح شده است و پرسش کردید معمولا براساس اطلاعات ناقص مطرح می شود. این اطلاعات کاملا ناقص است.

شما در واحد تولید یکسان فارابی بودید. در این زمینه کارها چطور بوده است؟
به نظر من کارها خوبی در این زمینه انجام شده است است و همین فیلم «ی وا» که از طرف ارمنستان به اسکار معرفی شد، از تولیدات یکسان بود.

چندی پیش همین تولیدات یکسان بحث هایی را به وجود آورد. اگر خاطرتان باشد یکی از نواب مدیر در کمیسیون فرهنگی، بحثی را راجع به این تولیدات کرد که باید ضابطه داشته باشد و… می گفتند این تولیدات آسیب های فرهنگی دارد. شما با دوستان در کمیسیون فرهنگی مجلس صحبت کرده اید؟
قطعا صحبت ها از طریق شرکت سینمایی انجام می شود و تعاملاتی که باید در آن سطح وجود داشته باشد، وجود دارد. ولی واقعا نمی دانم کدام تولید بی ضابطه بوده است.

خاطرتان است که آقای پژمانفر هفته پیش این عنوان را طرح کرد؟
نه بحث من این است این عنوان را راجع به چه فیلمی طرح کرده است.

آقای پژمانفر نامه ای خطاب به وزیر ارشاد ارسال کرد که در آن نامه، این عنوان را مطرح کرد که البته مصداقی نبود و عنوان به طورکلی بیان شده است بود.
ببینید، این مباحث کلی است و حتی ممکن است گمان کنند که خیلی از فیلم ها تولید یکسان بوده که نبوده هست؛ به عنوان نمونه من می گویم فیلم «ی وا» تولید یکسان کشور عزیزمان ایران و ارمنستان هست. یا «جنجال در عروسی» تولید یکسان کشور عزیزمان ایران و فرانسه هست. اینها فیلم های خوبی است و همه سازوکارهای درست و دقیقی جهت تولید داشته است.

خب، بعد از این همه بحث احتمالا حالا وقت طرح این پرسش است که جایگاه سینمای کشور عزیزمان ایران را در دنیا، به عنوان کسی که در حوزه بین الملل سینما کار می کنید، جایگاه مناسبی ارزیابی می کنید؟
بله، من نه تنها این جایگاه را خوب بلکه عالی می دانم. ببینید سینمای جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران سه دهه است که مورد توجه دنیاست و در صدر فهرست اخبار دنیای هنری واقع شده است است و هیچ کشوری نتوانسته در حوزه بین المللی این قدر توفیق داشته باشد.

شما در جشنواره فجر هم چهار دوره جزو هیأت گزینش بودید.
من الان هم در جشنواره فجر فعالت دارم و در بخش بین الملل جشنواره حاضرم. قبلا این بخش همراه جشنواره بود که حالا جدا شده است هست. ما در این زمینه فعالیت های زیادی در این بخش داشتیم و به عنوان نمونه یکی از کارهای مان تأسیس بازار فیلم بود.

بحث بازار فیلم به وجود آمد. این پرسش خود به خود مطرح می شود که بازار فیلم چطور پیش رفت. اصلا ما توانستیم این عنوان را خوب پیش ببریم و استقبالی از آن شد و توانست به مسیری تبدیل شود که بتوانیم از طریق آن تولیداتمان را به دنیا معرفی کنیم؟
من پیشنهاد می کنم در این جلسه فقط بحث اسکار را مورد توجه قرار دهیم که حواشی و حرف و حدیث ها راجع به آن زیاد بوده هست. بخش بین الملل جشنواره فجر سر فصل جدایی است که مباحث خیلی زیادی را در برمی گیرد و این طور بحث ابتر می ماند.

بنابراین جهت جمع بندی نکات مهمی که در سوالات ما وجود نداشت ولی به نظر خودتان باید در تکمیل عنوان توضیح داده شود را بفرمایید.
موضوع این است دوستانی که می خواهند اظهارنظر کنند که در هر دوره آیا این فیلم گزینش شد و آیا آن فیلم دیگر نه، باید توجه داشته باشند، راجع به هر فیلم دیگر هم می توان این طور برخورد کرد. به هرحال ما یک هیأت انتخابی داریم که اگر به همه جوانب آن توجه کنید، می بینید این هیأت گزینش آدم های خبره سینما بوده اند و دغدغه سینما را هم بسیار زیاد داشته اند. بررسی دقیقی کرده اند و به این نتیجه رسیده اند.

کسانی که هنگامی که فیلمی معرفی می شود و اگر آن فیلم جزو فهرست نهایی نباشد، نقدهایی را مطرح می کنند، باید بگویند توقعشان چیست. آیا توقعشان این است که هر سال اسکار بگیریم، چنین چیزی امکان دارد؟ آیا این امکان جهت هیچ کشور دیگری وجود دارد؟ به هرحال ما در یک مسابقه شرکت می کنیم، مگر می شود ما هر دوره ای که شرکت می کنیم، پیروز میدان باشیم. تأکید می کنم هیأت گزینش هر لحظه تمام تلاش خودش را می کند که فیلمی را بفرستد که نسبت به فیلم های دیگر امتیاز بیشتری داشته باشد.

آیا کارگردان یا تهیه کننده با هیأت گزینش می توانند وارد مذاکره و مشورت شوند؟ علت این پرسش این است که چندی پیش با یکی از اهالی سینما صحبت می کردم؛ او گفت ما فلان فیلم را نگه داشته ایم و اکران نکرده ایم تا بتوانیم در اسکار سال آینده نماینده کشور عزیزمان ایران باشیم. این تقریبا مشخص است یعنی چه. قبول دارید؟
به نظر من اینها فقط یک سری صحبت هست. هیچ پایگاه و پایه مستندی ندارد چون اصلا معلوم نیست سال آینده هیأت گزینش چه ترکیبی داشته باشد یا فیلم ها چه فیلم هایی باشد. مگر چنین چیزی قابل تضمین هست، البته ممکن است فردی خودش این تصمیم را بگیرد که به عمد فیلمش را اکران نکند و چنین چیزی در ذهن داشته باشد، ولی این ربطی به هیأت گزینش ندارد.

قرار نیست هر سال برنده اسکار باشیم

واژه های کلیدی: ایران | جایزه | معرفی | ایرانی | برنده اسکار | نامزد اسکار | فیلم های اکران شده | اخبار فرهنگی و هنری