بررسی دلایل افت مخاطبان سریال «شهرزاد»

عبارات مهم : سریال

تعدادی از سریال های موفق دنیا که در چند فصل متوالی تولید می شوند، با افت مخاطب در فصل های بعد همراه می شوند و سریال «شهرزاد» نیز به این وضع دچار شده است هست. این سریال اگرچه همچنان از موفق ترین سریال ها از جهت جذب مخاطب است ولی در فصل های دوم و سوم با ریزش مخاطب همراه بوده هست. دلایل متعددی ازجمله فقدان حضور بازیگران سری اول بنا به عوض کردن قصه مانند، علی نصیریان در فصل های بعد، کم کردن قسمت های این سریال در فصل دوم و عوض کردن محوریت سریال از فضای باعشق به زدوخوردهای ارباب و رعیتی و پرسشها اجتماعی، رنگ وبوی رمانتیک فصل دوم و سوم را کم کردن داد. باوجود این افت مخاطب، عواملی ازجمله، اشاره مجموعه به اندیشه گروه های سیاسی متفاوت همچون ملی گراها و توده ای ها و حضور مثبت روشنفکران در وقایع ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ارائه تصویر قدرتمند از زنی ایرانی در جامعه محدود آن دوران و دیالوگ های باعشق همگی منجر به ارتباط و موفقیت این سریال شده است هست. در جهت بررسی دلایل موفقیت و ضعف سریال «شهرزاد»، «وقایع اتفاقیه» با محمود پاک نیت، بازیگر این مجموعه و آنتونیا شرکاء، منتقد سینما و تلویزیون به گفت وگو می پردازد.

مرگ من طبیعی بود
سریال های محبوب دنیا ازجمله، سریال «بازی تاج و تخت» نیز با کم کردن مخاطب در فصل های بعد رو به رو شد و عوامل سریال «شهرزاد» از بین بردن نقش ها و بازیگران را علت خلأ جهت مخاطبان می دانند و این روند در مجموعه «شهرزاد» غیرقابل اجتناب هست. محمود پاک نیت، بازیگر نقش «جمشید» راجع به این مسئله به «وقایع اتفاقیه» توضیح می دهد: «تعدادی از بازیگران و صورت های معروف ازجمله من در بخشی از سریال از بین بردن شدند و این جهت باورپذیری قصه نیاز بود لیکن در زندگی عادی نیز بعضی می میرند و افرادی دیگر از گذشته های دور در برهه ای از زندگی ما پررنگ تر می شوند، در نتیجه بعضی بازیگران و نقش ها سریال را ترک می کنند و به هرحال مخاطب به حضور بازیگران قبلی عادت کرده بود و اکنون با محیط جدیدی برخورد می کند. عوض کردن شخصیت هایی غیر از چهار شخصیت مهم سریال «شهرزاد» نیاز قصه سریالی است که تا سه فصل جلو می رود و این مسئله، ضعف این سریال محسوب نمی شود. علاوه براین اکثر سریال های چندفصلی به این مسئله مبتلا می شوند».

او در ادامه، محیط زیست سریال های چندفصلی را این گونه بیان می کند: «توقع مردم با تماشای سری اول اوج می رود و سری بعدی هرچند از جهت شخصیت پردازی، بازی ها و… بی نقص پیش می رود ولی همچنان جهت مخاطب ارضاکننده نیست لیکن در فضای فصل اول قرار دارد». پاک نیت توجه به گروه های سیاسی و روشنفکران را در این سریال به عنوان عامل موثر در جلب رضایت مخاطب می داند و البته توجه سازندگان اثر را به این عنوان تعمدی نمی داند و می گوید: «به هرحال قصه «شهرزاد» در سال هایی رخ می دهد که باید به این پرسشها سیاسی و حضور گروه های چپ و احزاب دیگر اشاره می شد ولی فکر نمی کنم این گمان صرفا جهت جلب مخاطب شکل گرفته باشد. هنگامی که صحبت از «مصدق» و اتفاق تاریخی آن دوره بدون تحریف به میان آید و از طرفی این واقعه در خلال یک علاقه بیان می شود، مخاطب به رضایتی دست پیدا می کند که تلویزیون مدت ها از ایجاد آن جهت مخاطب عقب مانده است».

بررسی دلایل افت مخاطبان سریال «شهرزاد»

شهرزاد در این سریال زنی است که علاوه بر فعالیت های اجتماعی و توانایی هایی که دارد – علی رغم نگاه کلاسیک جامعه – با توجه به شرایط زندگی، شخصا فرد زندگی اش را گزینش می کند و حتی حس مادری به عنوان عامل متوقف کننده در حضور و گزینش او نیست. این بازیگر، نمایش زن ایرانی را به عنوان نقش مهم و فردی با قدرت را عامل دیگری در جذب مخاطب می داند و بیان می کند: «متاسفانه زن ها در سریال های ما زیاد در آشپزخانه و مطیع نشان داده می شوند درحالی که به هیچ وجه جامعه امروز پذیرای چنین تصویر تکراری و غیرواقعی نیست. شهرزاد به عنوان شخصیت مهم سریال، در عین همسر و مادربودن به فعالیت های اجتماعی می پردازد و با حرف زور ساکت نمی شود؛ این صورت باید الگوی دختران ما باشد. زن ها ناخودآگاه از تماشای هم جنس ارزش در موضع قدرت لذت می برند و به تماشای زندگی این زن علاقه مند می شوند و این مسئله از عوامل مثبت در جذب مخاطبان این سریال بوده است».

نوستالژی فعالان سیاسی
برخی منتقدان، پیچیدگی خرده داستان های متعدد در فصل های دوم و سوم را مانع ادامه حس وحال مخاطبان فصل اول می دانند. آنتونیا شرکاء، منتقد فیلم راجع به پیچیدگی حاصل از پراکندگی های فصل دوم به «وقایع اتفاقیه» گفت: «در فصل دوم پراکندگی ایجاد شد و وجه ملودرام دیگر غالب نبوده هست. شخصیت های جدیدی وارد ماجرا شده است و رفت و آمد بازیگرهای تازه در فصل های متفاوت و ایجاد خرده داستان ها در وقت اندک جهت مخاطب سکته ای ایجاد می کند». شرکاء در ادامه به نقش شهرزاد به عنوان کاراکتری موثر در ارتباط مخاطب با سریال اشاره می کند و درعین حال شخصیت پردازی نقش مهم را از جهاتی غیرواقعی می داند و توضیح می دهد: «قطعا شخصیت پردازی های این سریال بسیار حساب شده است پیش رفته و کاراکتر شهرزاد به طور خاص تاثیر مهمی روی مخاطب گذاشته ولی یک فرشته نمایی در خلق کاراکتر شهرزاد وجود دارد که اگر رقیق تر می شد، نتیجه بهتری ایجاد می کرد. شهرزاد در همه لحظه ها بی اشتباه و بی نقص است و این از ذات انسانی به دور هست، اگرچه باوجوداین ما همچنان این کاراکتر بی نقص را می پذیریم ولی شخصیت پردازی صحیحی انجام نشده لیکن این تصویر همذات پنداری مخاطب را از بین می برد. به طورکلی شخصیت شهرزاد با جسارت و کاریزماتیک معرفی می شود و این تصویر متفاوت و مثبت از زن را علاوه بر گزینش حسن فتحی حاصل از حضور نغمه ثمینی به عنوان یکی از نویسندگان اثر می بینم». این منتقد در ادامه از تاثیر نگاه مثبت این سریال به بعضی گروه های سیاسی می گوید: «ما طبق تعریف فیلم گرایش سیاسی فرهاد را ملی گرا می شناسیم و از توده تصویری مبنی بر تباهی اعضای این گروه سیاسی می بینیم که غزل شاکری در نقش یکی از آنها بازی کرد و درنهایت هم از بین رفت. به هرحال همین توجه گذرا به فعالیت های سیاسی آن وقت نوستالژی بسیاری از فعالان سیاسی آن دوره شده است و انگیزه توجه مخاطبان بسیاری به این سریال را فراهم کرده است».

ساخت فیلم هایی مرتبط با تاریخ معاصر از جهت بار نوستالژیکی که دارد، با استقبال مخاطبان همراه می شود و سریال «شهرزاد» با تکیه بر این ویژگی، فضای رمانتیکی را ترسیم کرده و به واسطه محدودیت کمتری که در شبکه نمایش خانگی دارد، در خلال علاقه به اتفاق های سیاسی و ارائه تصویری همدلانه از فعالان آن دوره اشاره می کند که همه این عوامل در برقراری ارتباط مخاطب با سریال تاثیرگذار بوده و در فصل های دوم و سوم، فضای رمانتیک قدرت کمتری در روند قصه پیدا می کند و با توجه به نظر منتقدان، این عامل در افت مخاطب بی تاثیر نیست. درحال حاضر، فصل سوم در میانه پخش است و باوجود کم کردن مخاطب همچنان رقیبی در بین سریال های دیگر ندارد.

تعدادی از سریال های موفق دنیا که در چند فصل متوالی تولید می شوند، با افت مخاطب در فصل های بعد همراه می شوند و سریال «شهرزاد» نیز به این وضع دچار شده است هست. ا

روزنامه وقایع اتفاقیه

واژه های کلیدی: سریال | سیاسی | مخاطب | سریالی | سریال ها | بازیگران | اخبار فرهنگی و هنری